MECHANİCAL SHARE

MANUEL TEZGAHLARIN TARİHÇESİ

Torna, takım tezgahları arasında, en eski ve en önemlisi olarak ilk sırayı alır. Revolver torna, radyal torna gibi üretim makinalarının çoğu, Mısır’ da İ.Ö 300 yılından kalma bir mezar resmindeki tornayla aynı ilkelere dayanır.

Tornanın, çömlekçi çarkından esinlenerek geliştirildiği sanılmaktadır. İlk tornalar, iğ, kasnak ve sandalye ayağı gibi, silindir biççimli tahta eşya yapımında kullanılmıştır. Söz konusu tornaları çalıştırmanın bir yolu, tornanın ana mili çevresine bir kaytan sarmak ve kaytanın önce bir ucunu, sonra öteki ucunu çekmekti. Bu işlem, tornanın ileri-geri hareketiyle sonuçlanıyor ve bir kişi tornayı bu şekilde çalıştırırken diğeri el aletleriyle parçaya biçim veriyordu. XV.yy’ da, çıkrıktan esinlenerek yapılan, sonsuz kayışla ve manivelayla çalıştırılan torna tezgahları kullanıldı. Leonardo da Vinci’ de, bir tek kişinin ayak pedalıyla işletebileceği bir torna tasarımı geliştirilmişti
 

1-) TORNA TEZGAHI

Parçaya kesici alet önünde dönen bir hareket vererek talaş kaldırmaya tornalamak, bu işlemleri yapan tezgahlara da torna tezgahı denir. Üretim aracı olarak takım tezgahlarının kullanılması insanlık tarihi ile başlamıştır. İlk torna tezgahı ise iki ağaç arasına bağlanmış bir gerecin döndürülmesiyle düşünülmüştür. Buna ağaç tornası deniliyordu. Ağaçların uzun yıllar bekletilmeleriyle yapılan ilk elverişli tornay 1700 yıllarında Fransa’ da geliştirilmiştir. Bunu takiben 1797’ de Henry Moudslay adında bir İngiliz vida çekmeye yarayan ilk tornayı geliştirmiştir. Bundan sonra Amerika Birleşik Devletleri’ nde ilk tornaların çoğunda hem ağaç hem de kısımlar vardı. gereçlerden yapılan ilk torna 1850‘ de geliştirilmiştir. Geliştirilen bütün torna tezgahlarının çalışma prensipleri ayni olmakla beraber, bugün çok daha modern torna tezgahları geliştirilmiştir. Bugüne kadar geliştirilen tezgahlar içerisinde en eski ve günümüzde de en çok kullanılan torna tezgahıdır. Torna tezgahlarının birçok çeşidi vardır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:.

1) Saatçi tornası.
2) Masa tornası.
3) Üniversal torna tezgahı (Atölyelerde kullanılan).
4) Hidrolik kumandalı torna tezgahları.
5) Elektronik kumandalı torna tezgahları.
6)Özel torna tezgahları.
7) Rovelver torna tezgahı (çok başlıklı , yarim otomatik).
8)Otomatik torna tezgahı.
9)Düşey torna tezgahı.
10)Hava torna tezgahı.
11)Kopya torna tezgahı.
12)Sırt alma torna tezgahı (eksantrik).
13)Kam torna tezgahı.
14)Üretim tipi torna tezgahı.
Bu torna tezgahı çeşitlerinin her birinin kendine has özellikleri vardır..
Torna tezgahında silindirik tornalama, delik delme, raybalama, kılavuz çekme, pafta çekme, konik tornalama, alin tornalama, vida çekme… gibi işlemlerin yanında taşlama, frezeleme, profil tornalama, yay sarma, demir, çelik, ağaç, plastik alaşımlar ve yumuşak gereçlere istenilen şekil ve biçim verme işlemleri uygulanabilir

2-) FREZE TEZGAHI

Frezeleme,kesme hareketi takımın kendi etrafında dönmesi ve parçanın ilerleme hareketi yapması ile gerçekleşen bir işlemdir.Frezeleme,takım çevresindeki dişler yardımıyla gerçekleşir.Frezeler işleme yöntemi bakımından çevresel ve alın olmak üzere ikiye ayrılır. Çevresel frezelemede talaş, takımın çevresinde bulunan dişlerin ,alın frezelemede ise takımın alın yüzeyindeki dişler tarafından kaldırılır.Frezeler takımın bağlandığı mile göre adlandırılır.Milin konumu yatay olan frezeler;yatay freze,dikey olana; dikey freze denir.Ayrıca hem yatay, hem de dikey çalışan frezelere universal tezgah adı verilir.

Freze takımları hız çeliğinden yapılmış yekpare ve sert metalden yapılan uçlu olabilirler.Yekpare takımlar değiştirilemezken, uçlu frezeler değiştirilebilir.Frezelerdeki önemli bir konuda diş sayısıdır.Diş sayısı malzemeye göre seçilir.Yumuşak malzemelerde büyük talaş kaldırılır ve diş sayısının az dişler arası boşluğun fazla olması gerekir.Sert malzemelerde ise diş sayısı fazla ve dişler arası boşluğun az olması gerekir.

FREZE TEZGAHI ÇEŞİTLERİ
Çeşitli tip ve ölçülerde pek çok freze tezgahları varsa da bunların çoğu birbirine benzer. Sütunlu ve konsollu olanlar çoğunlukla okul ve Endüstri atölyelerinde kullanılır. Sütunlu ve konsollu denmesinin sebebi, fener milinin bir sütun içine yerleştirilmiş olmasındandır.
Freze tezgahlarını yapılarına göre dört grupta incelemek doğru olur:
1. Sütunlu ve konsollu tip freze tezgahları
• Yatay freze tezgahı
• Düşey freze tezgahı
• Üniversal freze tezgahı
2. İmalat ve gövde tipi freze tezgahları
3. Planya tipi freze tezgahları
4. Özel freze tezgahları
• Kopya freze tezgahları
• Elektronik ve hidrolik kumandalı freze tezgahları

 

Sütunlu ve Konsollu Tip Freze Tezgahları

a.Yatay Freze Tezgahı:
Freze çakılarının takıldığı malaya milli yataya paraleldir. Bunlar tek tek işlenen parçaların yapımında olduğu kadar, seri imalat için de elverişli tezgahlardır. Tezgahın tablası el veya otomatik olarak ilerletilir. Tabla aşağı yukarı ve sağa sola hareket ettirilir. Elektirik mororu ndan aldığı hareket, hız kutusu vasıtası ile malafa miline iletilir ve çeşitli devir sayılarında işlemler yapılır. büyük yapılı tezgahlarda tablanın rahat hareketi için ayrıca bir elektrik motoru daha vardır.

b. Düşey Freze Tezgahı:
Bu tezgahlarda, freze çakısının takıldığı başlık ve konumu yataya dik durumdadır. Ayrıca başlığı çeşitli açı altında dönebilen tezgahlar da açılı işlemler yapmak mümkün olmaktadır. Başlığın dönmesiyle yatay ve düşey konumdaki bütün işlemler yapılabilir. Tezgahın tablası yatay frezede olduğu gibi hareket ettirilir. Pirinç, bronz olmaları kullanma alanını genişletmiştir.

c. Üniversal Freze Tezgahı:
Bu tezgah, yatay ve düşey freze tezgahlarının bir arada düşünülmüş ve geliştirilmiş halidir. Bu tezgahlarda tablanın sağa ve dönmesi sağ ve sol helis dişlerin otomatik bir şekilde açılması ensola 45 önemli özelliklerindendir.
Tablanın elle veya otomatik olarak hareketi sağlanabilir. Tablanın eğiklik konumunun rahatlıkla temini için açılı bölüntüler yapılmıştır.

İmalat ve Gövde Tipi Freze Tezgahları

Yalnız seri üretim yapan fabrikalarda kullanılır. Tezgahın sabitleştirilmiş bir tabla desteği veya gövdesi vardır. Tabla yatay olarak ileri geri hareket edebilir. Fener mili, özel kutu biçimindeki bir araba içine bağlanmıştır. Freze çakısının içeri veya dışarıya doğru ayarları fener milinin hareketi ile sağlanır. Tezgah bir kere hazırlandıktan sonra, işlem kısmen veya otomatik olarak yapılır. bundan sonra tezgahta yalnız iş parçasının bağlanması ve sökülmesi gibi hazırlıklar yapılır.

Planya Tipi Freze Tezgahları

Bu tip freze tezgahı, en ağır cinsten işler için kullanılır. Bu bir dereceye kadar planya tezgahına benzer. Fakat bunun yatay ve yan sütunları üzerinde bağlanmış freze tezgahı başlıkları vardır. Büyük veya oldukça uzun iç parçaları üzerine aynı zamanda birçok işlemleri uygulamak için kullanılır.

Özel Freze Tezgahları

a. Kopya Freze Tezgahı:
Kopya freze tezgahlarında freze çakısı, bir şablon veya mastar kalıbı özel hazırlanmış bir pimle, hidrolik güç yardımıyla izlemesidir. Kopya tezgahlarında düzenli ve güçlü ilerleme, sonsuz ayar imkanı ancak hidrolik güçle sağlanabilir. Endüstride belirli profilde çok sayıdaki iş parçasını özdeş olarak işleyebilmek için kopya tezgahlarından yararlanılır. Dikiş makinesi, silah ve çeşitli makine parçaları ile kalıp parçaları ile kalıp yapımında elverişlidir.

b. Elektronik ve Hidrolik Kumandalı Freze Tezgahları:
Dişli çark sistemlerinin büyük ölçüde kalktığı bu tezgahlarda, kumanda elektronik ve hidrolik olarak yapılmaktadır. Çalışma sistemleri tamamen hidrolik olarak donatılmıştır

Freze çakılarının çeşitleri:

1. Biçimine göre freze çakıları
• Saplı frezeler

Parmak frezeler:
Parmak frezeler olan silindirik frezelerdir.Parmak frezeler kama kanallarını, çeşitli ölçüdeki kanalları,köşe kavislerini,herhangi bir biçimdeki delikleri işlemek ve buna benzer işlemler için kullanılırlar.
T frezeler:
T frezeler de saplıdırlar.Tezgah tablaları, döner tabla v.b. yerlerde bulunan T kanallarının açılmasında kullanılırlar.Kesici dişler, yalnız çevrede veya hem çevre hem de iki alın yüzde bulunur.Her iki alındaki dişlerin karşılıklı olmadığı görülür.Dişlerin böyle oluşu talaşın atılmasını ve dişlerin bilenmesini kolaylaştırır.Kama kanallarının açılması için de yapılmış T frezeler vardır.
• Sapsız frezeler

Modül frezeler:
Modül frezeler ile standart olan dişli çark profilleri işlenir.Diş büyüklüklerine göre normlaştırılmış olup her normda 8 freze bulunur.Bunlar 1-8 kadar numaralanmış olup her numaranın hangi sayılardaki dişli çarkı açaçağı üzerine yazılmıştır.
Biçim (profil ) frezeleri:
Çeşitli biçimdeki profillerin işlenmesi için kullanılırlar. İç bükey veya dış bükey olarak yapılırlar.Çok değişik olan biçimleri de vardır.Talaş kaldırma esnasında sürtünen dış yüzeyi fazla olur.Bu nedenle çok zorlanırlar.Profil frezelerin kaldıracağı talaş miktarını azaltmak için, işlenecek yüzey önceden kanal frezeleri ile markaya göre boşaltılabilir.

2. Freze çakılarının dişlerinin yapılışına göre tanıtılması

Takma dişli freze çakıları:
Maliyeti düşürmek için, takım çeliği veya dökme çelikten yapılmış bir gövde üzerine, seri çelikten veya sert maden den yapılmış kesici uçların takılması ile meydana getirilirler.Kesici uçlar, bazı frezelerde sabit,bazılarında ise değiştirilebilir durumdadır.Takma dişli frezelerin maliyetinin yüksek olmaması, bozulan veya kırılan uçlarının yenileri ile değiştirilmesinin ucuz olması nedeni ile büyük bir üstünlük sağlarlar.Büyük frezelerin takma dişli yapılmaları bilhassa istenmektedir.
Eksantrik torna edilmiş freze çakıları:
Profil yüzeylerin işlenmesi için kullanılan bu tip frezeleri sırtı,özel torna tezgahlarında boşaltılmıştır.Profilin bozulmaması için talaş yüzünden bilenirler.Çünkü,bileme ile dişlerin biçimlendirilmesi çok zor hatta imkansızdır.Profil ölçülerinin değişmemesi için bu tip frezelerin talaş açıları sıfır derecedir.Talaş yüzeyinin doğrultusu freze ekseninden geçer.Daha önce görünen modül ve profil frezeleri bu tip çakılardandır.
Sivri dişli freze çakıları:
Sivri dişli frezelerin sırtları düzdür ve bilenmeleri dişlerin sırtından yapılır.Bu tip dişlerin kolay biçimlenmesi nedeni ile freze çakıları genellikle sivri dişli yapılmaktadır.Daha önce görülen silindirik,alın,parmak,kanal,açı ve T frezeler sivri dişlidirler.